ښوونه او روزنه

د اقتصادي معجزې د برنامې د درکولو کلي د ټولو وګړو ، ځوانو او زړو لپاره د یوې نړیوالې تعلیمي برنامېاو د پورته ذکر شویو وړاندیزونو پلي کول دي. څرګنده ده چې  افغانستان د نفوسو په درجه بندۍ کې د هغو هېوادونو په منځ کې دی چې وګړي یې تر ټولو ډېرځوان عمر لري او د هېواد د راتلونکي اقتصادي هوساینې لپاره یوه ستره ګټه بلل کېدای شي. د هغو اقتصادي شرایطو له امله چې د ناټو له وتلو وروسته د افغانستان د اسلامي امارت لپاره پاتېدي، ډیری شته استادان د معاش د نه ورکړې له امله نشي کولای خپل مسلک ته دوام ورکړي. د ټولو موجوده ښوونکو بیا ځای پرځای کول باید د اقتصادي پرمختګ لپاره لومړیتوب وي. د اتریش د سره صلیب د معلوماتو له مخېپه افغانستان کې د ۲۰۲۲کال د مېتر میاشتې پورې ۱۴۸۸۸ د زده کړو عامه  ښوونځي ودان و. په هغه وخت کې د ۴۰ څخه تر ۵۰ سلنې پورې ماشومان په منظم ډول ښوونځي ته نه تلل، ډیری یې د دې لپاره چې باید په کورني عاید کې برخه واخلي. لومړیتوب باید د ټولو موجوده ښوونکو لپاره د معاش موندنه وي، د اوسنیو وزګارو خلکو لپاره د روزنې پروګرامونه ترتیب کړي چې وکولی شي مرستیال ښوونکي شي ډاډ ترلاسه کړي چې ټول ماشومان او لویان د لیک او لوست زده کړه وکړي. په لویه کچه د ځوان کاري ځواک د لوړو وړتیاو اړتیاو ته په پام سره، د ګټورې مرجع نقطه د آلمان د زده کړې «دوه ګونی سیسټم» دی په کوم کې چې په مختلفو صنایعو کې د زدکړې پر مهال مسلکي روزنه په ښوونځیو کې د نظري زده کړې سره یوځای کېږي. د غوره والي په لور یو ریښتینی ګام د خلکو د مخ پر ودې برخې پورې اړه لري ترڅو نوښتګران ، د لوړې کچې انجینران، ماهر کارګران او هر ډول مسلک سره تړاو ولري . د دې د تحقق لپاره، باید د پوهنتونونو، علمي کاري پوهنتونونو ، ښوونځیو او وړکتونونو په منځ کې د زدکړو یو مدغم سیسټم جوړ شي.

چې یو ښه مثال یې د آلمان د هومبولټ ښوونیز سیسټم دی، کوم چې په ۱۹ مه پیړۍ کې په اروپا او د متحده ایالاتو په ډیرو برخو کې واکمن سیسټم و او په نصاب کې یې په داسې په مضامینو ټینګار وشيچې په زده کونکو کې د خلاقیت د ودې لپاره خورا مناسب وي او د هغه د شخصیت د استعداد په توګه وځلوي. په طبیعي توګه، باید د موضوعاتو ځانګړې محتوا د افغانستان او اسلام له کلتور سره له تطابق وروسته تطبیق شي. د زده کړې موخه باید د زده کونکي تخلیقي وړتیا ته وده ورکړي او هغه ته وړتیا ورکړي چې د هغه په شخصیت کې پټ ټول استعدادونه څرګند کړي. ، د ټولنې د شتمنۍ سرچینه نه د خامو موادو ملکیت دی او نه د سوداګرۍ د شرایطو په څار واک، د نیو لیبرال د تیورۍ له افسانې برعکس بلکې په بشپړه توګه د وګړو خلاقیت دی. ښوونیز نظام باید پر همدې بنسټ تنظیم شي چې دا  د خالق په انځور کېد انسان وړتیا ده. چې د کایناتو د قوانینو په اړه یو ځل بیا بنسټیز علمي اصول ومومي.

کله چې دا موندنې د علمي پرمختګ په نوم هم یادېږي د تولید په بهیر کې د تخنیکي نوښت په توګه وکارول شي د تولید کار هم ډېروي او د ژوند د معیارونو د زیاتوالي لامل هم کېږي. له همدې امله، نصاب باید هر زده کونکي ته د درسي کتاب د فورمول پر ځای د داسې اصولو د کشفولو درس ورکړي. دا باید د کلاسیک هنر له لارې د ښکلا له تدریس سره، سره په طبیعي ډول د قرآن کریم د تدریس سره یوځای شي، ترڅو په زده کونکي او اورېدونکي کې ښکلی ذهن او روح رامینځته کړي.