گزارش اولین کنفرانس آنلاین ابن سینا

موسسه تحقیقات و توسعه ابن سینا (ISRDO) اولین کنفرانس آنلاین خود را از طریق زوم در 18 دسمبر 2022 با حضور متخصصین انستیتیوت شیلر و افغان های مهاجر در خارج از کشور و امارت اسلامی افغانستان راه اندازی کرد.

در این کنفرانس که از طریق زوم راه اندازی گردیده بود، بسیاری از متخصصین انستیتیوت شیلر برنامه های خود را بر اساس تخصص خود با جزئیات کامل ارائه کردند که به اعتقاد ما می تواند افغانستان را به خودکفایی و ایستادگی سوق دهد.

موضوعات متخصصین موسسه شیلر:

  • حمل و نقل
  • غذا، زراعت و تحول
  • برق
  • بانکداری
  • سیستم صحی

موضوعات مهم فوق توسط متخصصین ارائه شد که در اینجا می خواهم سخنان آقای ولفگانگ لیلگه که در مورد سیستم صحی است و «بخش اصلی عملیات ابن سینا» نیز میباشد را مرور نماییم.

توانمندسازی نظام صحی

توسعه سیستم صحی مدرن در افغانستان از نگاه ابن سینا.

نام من داکتر ولفگانگ لیلگه از برلین استم، من یک داکتر آموزش دیده هستم، اما فعالیت اصلی من در زمینه روزنامه نگاری علمی بوده و است. من سال‌ها سردبیر مجله علمی آلمانی زبان فیوژن بوده‌ام که توسعه فناوری‌های آینده را در همه زمینه‌های علمی ترویج می‌کند.

هنگامی که ما می خواهیم یک سیستم مراقبت های صحی مدرن را در افغانستان توسعه دهیم، این فقط به معنای برنامه ریزی شفاخانه ها، داکتران یا پرسونل مراقبت های صحی نیست. مراقبت های مدرن در هر کشوری همیشه بخشی جدایی ناپذیر از فعالیت های کلی اقتصادی، به ویژه انرژی، آب و زیرساخت های صنعتی است.

در گزارش خود پرسیدیم که داکتر، دانشمند و فیلسوف بزرگ ابن سینا امروز با دیدن کشور مصیبت دیده پدرش چه می کند؟ اولین کاری که او انجام می داد این بود که قانون طبی خود را بیرون آورد و آن را تا امروز گسترش می داد.

به ویژه، او حتی در آن زمان نیز بر نیاز به امکاناتی برای حفظ الصحه شخصی و ضدعفونی برای جلوگیری از گسترش میکروب ها – قرن ها قبل از پاستور و توسعه میکروب شناسی – تأکید می کند.

ابن سینا که او را در گروه تاریخ طبی در دوران تحصیل طب در آلمان آموختم، به دلایل موجهی به عنوان بزرگترین داکتر تاریخ بشری شناخته می شد که قانون داکتری او بیش از 600 سال در جهان اسلام و اروپا هدایتگر داکتران بود.

اصول ابن سینا هنوز هم امروز معتبر است: یک سیستم صحی عمومی تنها در صورتی می تواند کار کند که الزامات اولیه حفظ الصحه رعایت شود – آب آشامیدنی پاک و سیستم فاضلاب به طوری که مردم با آب ناپاک و مدفوع تماس نگیرند.

پیکس آب ناپاک

در حقیقت، آب ناپاک عامل اصلی مرگ و میر در یک جامعه توسعه نیافته یا جنگ زده است. اما در عین حال، تأمین آب آشامیدنی پاک مؤثرترین راه برای کاهش شدید مرگ و میر به ویژه در میان کودکان است که نمونه بارز آن وضعیت خود افغانستان است.

سازمان صحی جهان تخمین می زند که بیش از 133 کودک افغان هر روز بر اثر مریضی های اسهالی جان خود را از دست می دهند (تا سال 2014). این بیش از 48000 کودک در سال است.  در مقابل، تعداد مرگ و میرهای افغانستان که به جنگ نسبت داده می شود در سال 2011 کمی بیش از 3000 نفر بوده است، به این معنی که سالانه پانزده برابر بیشتر از تعداد کل مردان، زنان و کودکانی که در این کشور کشته شده اند، در اثر یک مریضی بسیار شایع و به راحتی قابل درمان است. بنابراین، آب آلوده تنها در میان کودکان در مقایسه با کل جمعیت کشته شده در درگیری‌های مسلحانه منجر به مرگ 15 برابر بیشتر شده است.

نمونه ای برعکس، وضعیت چین است، جایی که زیرساخت های آب به طور سیستماتیک توسعه یافته است.

چین

در چین ارتباط واضحی بین نسبت جمعیت روستایی با دسترسی به آب لوله‌کشی و میانگین بروز مریضی ‌های عفونی قابل گزارش آب بین سال‌های 1990 و 2020 وجود دارد.

همانطور که در نمونه می بینید، در سال 1990، نسبت جمعیت روستایی در چین با دسترسی به آب لوله کشی تنها حدود 30 درصد بود. تا سال 2020، این نسبت به نزدیک به 80 درصد افزایش یافته است. در همین دوره، تعداد مریضی ‌های عفونی منتقله از آب (ناشی از انتروباکتری‌ها و ویروس‌ها) از 90 مورد در هر 100000 نفر به کمتر از 10 مورد در هر 100000 نفر کاهش یافت.

علاوه بر آب آشامیدنی پاک، یک سیستم فاضلاب جامع نیز به همان اندازه مهم است. هر خانواری باید یک کمود داشته باشد تا فاضلاب و مدفوع از طریق سیستم فاضلاب به تصفیه خانه منتقل شود. فقط فاضلاب تصفیه شده ممکن است به رودخانه ها یا دریاچه ها رها شود. در غیر این صورت نمی توان چرخه بین آب آلوده، مریضی های اسهالی و مرگ و میر بالا را شکست.

سومین رکن صحت عمومی که ابن سینا بر آن تاکید کرد، رژیم غذایی سالم است که سیستم ایمنی انسان را در برابر امراض مقاوم می کند.

وضعیت تغذیه کنونی در افغانستان مداخله فوری جامعه جهانی را می طلبد، زیرا تا زمانی که بیش از نیمی از جمعیت افغانستان از گرسنگی رنج می برند، ایجاد یک سیستم صحی کارآمد غیرممکن است – نتیجه مستقیم ویرانی هایی که نیروهای ایالات متحده و ناتو پس از آنها به جا گذاشته اند.

تجربه های ما

اقدامات فوری برای بهبود وضعیت در افغانستان لازم است. برنامه جهانی غذا برای افغانستان در گزارش وضعیت 31 اکتبر 2022 خود تخمین زد که کمک های بشردوستانه – غذا، ادویه، سوخت، سرپناه، آب سالم، کمک های معیشتی – برای 25 میلیون نفر در افغانستان مورد نیاز است. در مارچ 2022، سازمان ملل متحد 4.4 میلیارد دالر برای ارائه کمک های بشردوستانه برای سال درخواست کرد، اما تنها 1.8 میلیارد دالر دریافت شده بود.

تدارکات صحی و مدرن باید فوراً و ترجیحاً از طریق توافق ‌های دوجانبه برای تهیه ادویه ها، واکسین‌ها، تجهیزات ضدعفونی آب، غذا، سوخت و سیستمی برای به اشتراک گذاشتن دانش با سایر داکتران در سراسر جهان تحویل داده شود.

برای مراقبت های صحی فوری، شبکه موقت شفاخانه های باقی مانده در کشور، شامل پنج کلینیک که توسط داکتران بدون مرز اداره می شود، شفاخانه های تحت حمایت مالی ترکمنستان در غرب افغانستان، شفاخانه کودکان اندرا گاندی در کابل و سایر امکانات از این قبیل، نیاز به گسترش دارد. همچنین باید مشخص شود که کدام یک از 2300 کلینیک سابق پروژه صحتمندی با بودجه بانک جهانی پس از برنامه ریزی برای توقف پروژه توسط بانک جهانی در جون 2022 هنوز در دسترس هستند.

برای ارائه امکانات صحی اضافی باید تمام گزینه ها به پایان برسد. شفاخانه ها و کلینیک‌های صحرایی به سبک نظامی، احتمالاً در ارتباط با مکان‌هایی که برنامه جهانی غذا در آن‌ها انبارهای لوجستکی خدمات هوایی بشردوستانه سازمان ملل را در اختیار دارد، ایجاد شود. این انبارها در فیض آباد، کابل، قندهار، کندز، هرات، جلال آباد، مزارشریف، بامیان و میمنه قرار دارند.

برای مبارزه با مریضی های عفونی باید از همه ابزارها استفاده شود – از واکسین‌ها گرفته تا آب‌های ضدعفونی‌شده و اقدامات مدرن، آفت‌کش‌ها، مکمل‌های غذایی و غیره.. تلاش ویژه برای ریشه کنی فلج اطفال باید توسط تمام جهان حمایت شود، زیرا پاکستان و افغانستان آخرین کشورهایی هستند که ویروس فلج اطفال هنوز در آنها شایع است.

در حال حاضر به سختی می توان از جهان غرب برای حمایت از پروژه های فوری صحی انتظار داشت، که در واقع تعهد اخلاقی عمیقی برای بازسازی افغانستان دارند، اما در عوض آنها سرمایه های خارجی افغانستان را مسدود می کنند. باید تلاش های فوری برای تضمین تعهدات مالی از اتحاد کشورهای همسایه دوست در آسیای مرکزی و شرقی و همچنین کمک از سازمان هایی مانند صلیب سرخ، هلال احمر و سازمان همکاری اسلامی که دفتر خود را در کابل افتتاح کردند، صورت گیرد. در 13 نوامبر 2022، برای گسترش کمک های بشردوستانه و اقتصادی.

از شش کشور همسایه (ایران، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، پاکستان و چین) پس از نشست مارچ 2022 در تونشی، چین، تعهداتی داده شده است. در سند نهایی آمده است: «چین به تعهد خود مبنی بر ارائه کمک‌های بشردوستانه اضطراری به افغانستان و ارائه کمک‌های بشردوستانه مانند مواد غذایی، تجهیزات زمستانی، واکسن‌های کووید-۱۹ و تجهیزات داکتری پایبند خواهد بود و چین مایل است کمک‌های بشردوستانه اضافی را از طریق دوجانبه و کانال های چندجانبه… [چین] از عملکرد سیستم های صحی افغانستان حمایت خواهد کرد…».

تیپ ابن سینا تحت شرایط موقت فعلی و تا زمانی که یک ظرفیت کامل صحت عمومی ایجاد شود، ما پیشنهاد می کنیم مفهوم تیپ ابن سینا را دنبال کنیم. منظور ما ترکیبی از متخصصان و داوطلبان طبی است که وضعیت سلامت را در سراسر کشور بررسی می‌کنند و مراقبت‌های اولیه صحی را ارائه می‌کنند و وضعیت صحت عامه را با ابزارهای ساده بهبود می‌بخشند.

اولویت اصلی آموزش داکتران است. از نظر آماری در افغانستان به ازای هر 1000 نفر 0.3 داکتر وجود ندارد. در مقایسه، ازبکستان 2.37 و کوبا بیش از 5 داکتر به ازای هر 1000 نفر دارند. برای دستیابی به این هدف، مراکز آموزشی بزرگ – دانشکده های ابن سینا در شهرهای بزرگ – باید ساخته شوند تا هزاران داکتر جدید را در ده سال آینده تربیت کنند. داکتران آموزش دیده در دیاسپورا نیز باید برای بازگشت به خانه انگیزه داشته باشند. همین آموزش در مورد سایر تخصص ها، از پرستاری گرفته تا تکنیشین های داکتری، کارشناسان آزمایشگاه و غیره صدق می کند. آموزش داکتران زن در سال گذشته در افغانستان افزایش یافته است. رعایت قوانین شرعی که فقط داکتران زن باید مریضان زن را درمان کنند، مهم است.

بسیاری از کارکنان مدرن نیاز به استخدام و آموزش در جوامع دارند. آنها باید کمبود پرسونل صحی را جبران کنند که تا مدتی ادامه خواهد داشت. هدف ادغام هر چه بیشتر جوانان در مشاغل مولد و مفید به منظور آموزش آنها و در عین حال به کارگیری آنها در بخش صحت است. به این ترتیب، آنها می توانند ضمن تکمیل آموزش های حرفه ای خود، در کارکردهای مختلف مراقبت های مدرن به جامعه خدمت کنند.

 

تیپ‌های ابن سینا را می‌توان عمدتاً برای انجام وظایف مختلف در مناطق روستایی مرتبط با تصفیه و رفع آلودگی آب، ایجاد تصفیه خانه‌های فاضلاب و فاضلاب به منظور کاهش مریضی ‌های منتقله از آب مانند حصبه، وبا، کلی و سالمونلا مورد استفاده قرار داد. کارکنان صحی جامعه همچنین می توانند برای نظارت و تشخیص آلودگی احتمالی آب و شناسایی مخاطبین در صورت شیوع مریضی عفونی استفاده شوند.

یک مشکل عمده نیز درمان معتادان به هروئین و حضور کلی مواد مخدر است – یادگاری از اشغال طولانی مدت سربازان آمریکایی و ناتو. بیش از 10 درصد از جمعیت افغانستان معتاد هستند و متامفتامین ها به طور فزاینده ای نقش دارند. همه معتادان به مواد مخدر باید از اعتیاد رها شوند و دوباره وارد جامعه شوند. و ریشه کن کردن کامل کشت خشخاش، حمل و نقل و مصرف مواد مخدر در افغانستان به نفع مستقیم و فوری همه ملت های منطقه است. دهقانان آسیب دیده باید با گزینه های کشت جایگزین حمایت شوند.

چشم انداز آینده

هدف درازمدت در افغانستان ایجاد یک سیستم مراقبت صحی مدرن با شبکه‌ای از کلینیک‌ها و داکتران، امکانات تشخیصی و درمانی از همه نوع، و ظرفیت‌ های جامع صحت عامه – تصفیه آب، حفظ الصحه، کنترول آفات، ایمنی غذا و مانند آن است.  

یک معیار مهم در این زمینه تعداد بستر های شفاخانه یی مدرن به ازای هر هزار نفر است. در مناطق خاصی، نسبت توصیه شده تخت به ازای هر هزار جمعیت ممکن است حدود 2 تا 5 باشد (بسته به زمان حمل و نقل به امکانات). نسبت بهتری 3 تا 6 تخت در هزار خواهد بود تا برای شیوع مریضی های حاد یا بلایای طبیعی آماده شود. سازمان صحی جهان در حال حاضر 3 تخت در هر هزار تخت را توصیه می کند.

بر اساس ارقام موجود، در افغانستان در هر هزار تخت به مراتب کمتر از نیم تخت وجود دارد. بر اساس برآوردهای آماری، در سال 2017، این کشور 0.39 تخت در هزار تخت داشت. در مقایسه، ازبکستان 4.4 تخت در هر هزار نفر جمعیت دارد. این بدان معناست که 250000 تخت شفاخانه یی مدرن باید در سال‌های آینده ایجاد شود که این رقم در سال 2020 کمتر از 16000 بود.

یک سیستم مراقبت های مدرن به گونه ای عمل می کند که اولین تماس مریض با یک داکتر محلی یا یک نرس محلی است. در صورت لزوم، مریض به متخصص یا کلینیک سرپایی ارجاع داده می شود. برای موارد عاجل، مریضان می توانند برای تشخیص و درمان فوری به بخش های مختلف بالینی منتقل شوند. شفاخانه های محلی به طور مستقیم یا غیرمستقیم با مراکز تحقیقاتی و آموزشی مرتبط هستند تا تجربه و تخصص کلینیکی را در همه جا در دسترس قرار دهند.

شفاخانه ها باید در تمام ولایات و ولسوالی ها ساخته شود تا از زمان زیاد سفر برای درمان جلوگیری شود. شفاخانه ‌های پوهنتونی به‌عنوان رابطی بین آموزش و تمرین عمل می‌کنند، جایی که بهترین داکتران و دانشمندان و دانشجویان شان در آن کار می‌کنند.

هدف بلندمدت نسبت 4.5 داکتر به ازای هر 1000 جمعیت است. بنابراین، برنامه آموزشی ملی تحت عملیات ابن سینا باید هر چه زودتر راه اندازی و گسترش یابد.

در گزارش خود، چند مثال برای گزینه های مراقبت های مدرن اضافی موجود در عصر فضا و اینترنت ارائه کردیم. یکی از این موارد «مشاوره تلفنی» بین مراکز درمانی و داکتران محلی است. هر جا که داکتران روستایی کمیاب باشند، وسایل نقلیه صحی را می توان با وسایل داکتری مهم، به ویژه تجهیزات تصویربرداری که می تواند از طریق فناوری اینترنت به متخصصان مراکز صحی متصل شود، به مناطق دورافتاده فرستاد.

یکی دیگر از منشعب از سفرهای فضایی، استفاده از طیاره های بدون سرنشین برای مقاصد صحی است. این بدان معناست که برای مثال ذخایر خونی یا ادویه های مهم را می توان به سرعت به مکان های دورافتاده ای که در آن مورد نیاز است، آورد. این در حال حاضر در آفریقا در حال آزمایش است و افغانستان به زودی قادر خواهد بود بفهمد که چگونه برای آنها کار می کند.

اگر ابن سینا امروز زنده بود همین کار را می کرد.

سپاس